بیت هایی حکیمانه از "کتاب مخزن الاسرار نظامی"

سینه مکن گرگهر آری به دست		بهترازآن جوی که درسینه هست
سفره ی انجیر شدی صفروار		گر همه مرغی بدی انجیر خوار
هاتف خلوت به من آواز داد:		وام چنان کن که توان باز داد

 

دل اگراین مهرۀ آب و گل است		خر هم از اقبال تو صاحبدل است
بی نفسی را که زبون غم است		یاری یاران مددی محکم است
چون نفسی گرم شود با دو کس		نیست شود صدغم ازان یک نفس

 

        

نالۀ عود از نفس مجمر است

رنج خر از راحت پالانگر است

                

آب صفت باش و سبکتر بران		کاب سبک هست به قیمت گران
گوهر تن در تُنُکی یافتند		قیمت جان در سبکی یافتند

                                   

هر چه درین پرده ستانی ، بده		خود مستان ، تا بتوانی بده
تا بود آن روز که باشد بهی		گردنت آزاد و دهانت تهی
دادگری مصلحت اندیشه ایست		رستن ازین قوم مهین پیشه ایست
عمر ز خوشنودی دلها گذار		تا ز تو خوشنود بود کردگار
دردستانی کن ودرماندهی		تات رسانند به فرماندهی
گرم شوازمهروزکین سرد باش		چون مه وخورشید جوانمرد باش
هر که به نیکی عمل آغاز کرد		یکی او روی بدو باز کرد
صحبت گیتی که تمنا کند ؟		با که وفا کرد که با ما کند
هست برین فرش دو رنگ آمده		هرکسی از کار به تنگ آمده
گفته گروهی که به صحرا درند		کای خنک آنان که به دریا درند
وانکه به دریادرسختی کش ست		نعل درآتش که:بیابان خوش است
آدمی از حادثه بی غم  نیند		خر هم از اقبال تو صاحبدل  است
پیشتر از مرتبۀ عاقلی		غفلت خوش بود ، خوشا غافلی
چون نظر عقل به غایت رسید		دولت شادی به نهایت رسید
غافل بودن نه ز فرزانگیست		غافلی از جملۀ دیوانگیست
سرمکش ازصحبت روشندلان		دست مدار از کمر مقبلان

 

خار که همصحبتی گل کند

غالیه در دامن سنبل کند

 

      

هرکه کندصحبت نیک اختیار

آید روزیش ضرورت به کار

     

         

دانه به انبازیِ شیطان مکار

تا ز یکی هفتصد آید به بار

      

هر نظری را که برافروختند		جامه به اندازۀ تن دوختند
رخت مسیحا نکشد هر خری		محرم دولت نبود هر سری
هست درین دایرۀ لاجورد		مرتبۀ مرد به مقدار مرد

   

 

هرکه درین خانه شبی دادکرد

خانۀ فردای خود آباد کرد

        

عیب جوانی نپذیرفته اند

پیری وصد عیب ، چنین گفته اند

 

موی سپید از اجل آرد پیام

پشت خم از مرگ رساند سلام

       

فارغی ازقدر جوانی که چیست		تا نشوی پیر ، ندانی که  چیست
شاهد باغ است درخت جوان		پیر شود بشکندش باغبان
گرچه جوانی همه خودآتش ست		پیری تلخ است وجوانی خوشست