100نکته درمورد زبان فارسی دوره‌‌ی دبیرستان همراه پرسش

 

نکته 100 : واژه ها از نظر ساخت به دو دسته تقسیم می شوند 1- ساده 2- غیر ساده واژه ی ساده آن است که فقط یک تکواژ دارد و واژه غیر ساده بیش از یک تکواژ دارد .
پرسش 1 : کدام واژه ساده نیست ؟ 
1) اسفندیار 
2) گنجشک 
3) دستگاه 
4) کارگاه 
پرسش 2 : کدام واژه ” مرکب “ است ؟        
1) دانشجو 
2) کارشناسی 
3) خداشناس 
4) حقوق بگیر 
نکته 101 : واژه های غیر ساده در زبان فارسی به سه دسته تقسیم می شوند . 1- مشتق  2- مرکب  3-مشتق –مرکب 
پرسش 1 : کدام گزینه مشتق نیست ؟ 
1) پرورش 
2) کوشش 
3) خنده 
4) دوچرخه 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) خنده 
2) گریه 
3) لبه 
4) شناسه 
نکته 102 : در کلمات مشتق که از بن مضارع + ه ساخته می شوند باید به معنی آن ها دقت داشت . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) گزاره 
2) رسانه 
3) گیره 
4) ماله 
پرسش 2 : نسبت کدام گزینه مانند ” خند و خنده “ است ؟ 
1) دست و دسته 
2) کوب و کوبه 
3) مال و ماله 
4) موی و مویه 
نکته 103 : ( بن ماضی + ار ) هم اسم مشتق و صفت مشتق ( صفت فاعلی و مفعولی ) می سازد . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) کشتار 
2) رفتار 
3) خریدار 
4) گفتار 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) نمودار 
2) پذیرفتار
3) خواستار 
4) مردار 
نکته 104 : ( بن مضارع + الف ) هم اسم مشتق و هم صفت مشتق می سازد . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) چَرا 
2) دانا 
3) توانا 
4) بینا 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) شنوا 
2) گویا 
3) بویا 
4) یارا 
نکته 105 : پسوند ” ی “ هم در اسم و هم در صفت به کار می رود . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) سیاهی
2) نیکی 
3) درویشی 
4) خوبی 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) تهرانی 
2) چوبی 
3) دینی 
4) مردی 
نکته 106 : پسوند ” گر“ هم در اسم و هم در بن فعل ( ماضی و مضارع ) به کار می رود . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) آهنگر 
2) مسگر 
3) زرگر 
4) توانگر 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) رفتگر 
2) کشتگر 
3) ریختگر 
4) رفوگر 
نکته 107 : پسوند ” گری “ هم بر سر اسم و هم بر سر صفت می آید . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) موذی گری 
2) وحشی گری
3) یاغی گری 
4) سفالگری 
پرسش 2 : در کدام گزینه تنها پسوند مورد نظر است و به تنهایی استعمال می شود ؟ 
1) لاابالی گری 
2) یاغی گری 
3) کوزه گری 
4) وحشی گری 
نکته 108 : پسوند ” یّت “ فقط به کلماتی می پیوندد که تکواژ پایه ی آن ها عربی است . 
پرسش 1 : کاربرد کدام گزینه درست است ؟ 
1) منیّت 
2) خوبیّت 3) رهبریّت 
4) انسانیّت 
پرسش 2 : کاربرد کدام واژه درست نیست ؟ 
1) ارجحیّت 
2) آدمیّت 
3) محبوبیّت 
4) دوئیّت 
نکته 109 : پسوند ” ه “ گاهی به اسم ، گاهی به صفت و گاهی به بن فعل می پیوندد . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) خورده 
2) برده 
3) نوشته
4) آمده 
پرسش 2 : کدام گزینه از ترکیب ” صفت + ه “ ساخته شده است ؟ 
1) دهه 
2) زبانه 
3) سفیده 
4) هزاره 
نکته 110 : پسوند ” گار “ هم به بن ماضی و هم به بن مضارع می پیوندد . 
پرسش 1 : کدام گزینه از بن ماضی + گار ساخته نشده است ؟ 
1) آموزگار 
2) پروردگار 
3) خواستگار 
4) آفریدگار 
پرسش 2 : همه ی گزینه ها از بن مضارع + گار ساخته شده است به جز گزینه ی ...... 
1) آمرزگار 
2) سازگار 
3) کردگار 
4) آموزگار 

نکته 111 : ” ستان “ گاهی پسوند است و واژه ی مشتق را می سازد و گاهی بن فعل ( بن مضارع ) است . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) گلستان 
2) دادستان 
3) بوستان 
4) لرستان 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) سروستان 
2) هنرستان 
3) دبیرستان 
4) زمستان 
نکته 112 : معانی پسوند ” ان “ عبارتند از زمان – مکان – نسبت – فاعلی – جمع 
پرسش 1 : پسوند ” ان “ در کدام گزینه مفهوم زمان را نمی رساند . 
1) پاییزان 
2) بهاران
3) بامدادان 
4) گرگان 
پرسش 2 : نوع پسوند در همه ی گزینه ها یکسان است به جز گزینه ی ...... 
1) قبادان 
2) بابکان 
3) جانان 
4) مردان 
نکته 113 : ” گاه “ هم به عنوان پسوند زمان و هم پسوند مکان استفاده می شود . 
پرسش 1 : در کدام گزینه پسوند ” گاه “ بیان کننده معنی زمان است ؟ 
1) سحرگاه 
2) خوابگاه 
3) دانشگاه 
4) پالایشگاه 
پرسش 2 : نوع پسوند ” گاه “ در کدام گزینه متفاوت است ؟ 
1) قرارگاه 
2) آرامگاه 
3) صبحگاه 
4) آزمایشگاه 
نکته 114 : پسوند ” ک “ به معانی : 1- پسوند تصغیر 2- پسوند تحقیر  3- پسوند شباهت  4 – پسوند همراهی  5 – پسوند زیبایی و ظرافت  6- پسوند تحبیب کاربرد دارد 
پرسش 1 :  پسوند ” ک “ در کدام گزینه متفاوت است ؟ 
1) پشمک 
2) عروسک 
3) لواشک 
4) سنگک 
پرسش 2 :  کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) طفلک 
2) حیوانک 
3) مردک 
4) یتیمک 
نکته 115 :  ” آگین “ و ” گین “ معنی همراهی را می رسانند و صفت مشتق می سازند . 
پرسش 1 :  ساختمان کدام واژه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) خشمگین 
2) سهمگین 
3) سنگین 
4) غمگین 
پرسش 2 :  در کدام گزینه پسوند ” آگین “ نیامده است ؟ 
1) خشم آگین 
2) زهرآگین 
3) عطر آگین 
4) شرمگین 
نکته 116 :  ”مند – اومند “ پسوند همراهی هستند و واژه ی مشتق را می سازند . 
پرسش 1 :  تعداد تکواژ ها در کدام گزینه متفاوت است ؟ 
1) ارزشمند 
2) ثروتمند 
3) ارجمند 
4) بهره مند 
پرسش 2 :  نوع پسوند در کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) تنومند 
2) هنرمند 
3) علاقه مند 
4) ثروتمند 
نکته 117 : ” ور “ و ” اور “ بیان کننده ی معنی همراهی هستند . 
پرسش 1 : در همه ی گزینه ها پسوند ” ور “ واژه ی مشتق ساخته است به جز گزینه ی شماره ی .... 
1) هنرور 
2) سخنور 
3) مزدور 
4) نامور 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) بارور 
2) رنجور 
3) پیشه ور 
4) پیله ور 
نکته 118 : ” ی “ ، ” ان “ ، ”انه “ ، ” انی “ ، ”چی“ ، گان – گانه – ه – ین و ینه گاهی معنی نسبت را می رسانند . 
پرسش 1 : کدام گزینه از نظر ساخت با بقیه متفاوت است ؟ 
1) عرفانی 
2) نورانی
3) روحانی 
4) جسمانی 
پرسش 2 : ساختمان کدام واژه با سایر واژه ها تفاوت دارد ؟ 
1) حیوانی 
2) شاهانی 
3) بارانی 
4) عرفانی 
نکته 119 : ” دان “ گاهی پسوند و گاهی بن فعل ( بن مضارع ) می باشد . 
پرسش 1 : کدام واژه مشتق نیست ؟ 
1) نمکدان 
2) گلدان 
3) کاردان 
4) سرمه دان 
پرسش 2 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) سخن دان 
2) قلمدان 
3) چینه دان 
4) شمعدان 
نکته 120 : پیشوند ” نا “ از وندها یی است که صفت مشتق را می سازد . 
پرسش 1 : کدام گزینه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) نامرد 
2) ناشکر 
3) نا امید 
4) نادرست 
پرسش 2 : کدام گزینه از ترکیب ” نا+ بن فعل “ ساخته نشده است ؟ 
1) نافرمان 
2) ناتوان 
3) نادان 
4) نارس 
نکته 121 : کلمات مرکب کلماتی هستند که از دو یا چند تکواژ آزاد یا مستقل ساخته شده اند . 
پرسش 1 : کدام واژه ی مرکب با بقیه متفاوت است ؟ 
1) مهمان سرا 
2) لاک پشت 
3) رهاورد 
4) کتابخانه 
پرسش 2 : ساختمان کدام واژه ی مرکب از ” اسم + بن مضارع “ نیست ؟ 
1) گِل گیر 
2) خط کش 
3) دست برد 
4) مدادتراش 
نکته 122 : واژه هایی که ویژگی های کلمات مشتق و مرکب را با هم داشته باشند ” مشتق – مرکب “ هستند . 
پرسش 1 : ساختمان کدام واژه با بقیه متفاوت است ؟ 
1) جست و جو 
2) زدوخورد 
3) پخت و پز 
4) رُفت و روب 
پرسش 2 : کدام واژه ی ” مشتق – مرکب “ از ترکیب ” بن مضارع + وند + بن ماضی “ ساخته شده است ؟ 
1) بند و بست 
2) خرید وفروش 
3) گفت وگو 
4) شست وشو 
نکته 123 : واژه های مشتق – مرکب گاهی از ” وند + صفت مرکب “ و گاهی از ” صفت مرکب + وند “ ساخته می شوند . 
پرسش 1 : ساختمان کدام واژه از ” وند + صفت مرکب “ ساخته شده است ؟ 
1) ناجوان مرد 
2) کارآموزی
3) خود خواهی 
4) کارشناسی 
پرسش 2 : ساختمان کدام واژه از ” وند + صفت مرکب “ نیست ؟ 
1) ناخود آگاه 
2) ناخوشایند 
3) ناجوانمرد 
4) اشتی کنان 
نکته 124 : واژه های ” مشتق – مرکب “ گاهی از ترکیب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته می شوند . 
پرسش 1 : کدام گزینه از ترکیب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته نشده است ؟ 
1) اسم نویسی 
2) دست بوسی
3) سربازگیری 
4) دانشجویی 
پرسش 2 : کدام گزینه از ترکیب ” اسم + بن فعل + وند “ ساخته نشده است ؟ 
1) حنابندان 
2) عروس کشان 
3) عقد کنان 
4) دانش پژوه 
نکته 125 : واژه های ” مشتق – مرکب “ گاهی از ترکیب ” صفت + اسم + وند “ و گاهی از ترکیب ” اسم مشتق + اسم “ ساخته می شوند. 
پرسش 1 : کدام واژه ی مشتق – مرکب از ترکیب ” اسم مشتق + اسم “ ساخته شده است ؟ 
1) دانشسرا 
2) دانش پژوه 
3) دانش آموز 
4) ورزشگاه 
پرسش 2 : کدام واژه ی ” مشتق – مرکب “ از ترکیب صفت + اسم + وند ساخته نشده است ؟ 
1) هزار تومانی 
2) دو بیتی 
3) دانش آموزی 
4) هیچ کاره 
نکته 126 : واژه های ” مشتق – مرکب “ گاهی از ترکیب ” اسم + وند + بن فعل “ و گاهی از ترکیب ” اسم + وند + اسم “ ساخته می شوند.
پرسش 1 : ساختمان کدام واژه از ترکیب ” اسم + وند + بن فعل “ نیست ؟ 
1) خدانشناس 
2) زبان نفهم 
3) حقوق بگیر 
4) قلم به دست 
پرسش 2 : ساختمان کدام واژه ی ” مشتق – مرکب “ از ترکیب ” اسم + وند + اسم “ ساخته نشده است 
1) دوشادوش 
2) سه پایه 
3) تخت خواب 
4) دست به دست 
نکته 127 : در شناخت ” اسم مشتق – مرکب “ و ” صفت مشتق – مرکب “ باید دقت داشته باشیم . 
پرسش 1 : در کدام گزینه صفت مشتق – مرکب نیامده است ؟ 
1) ایرانی نژاد 
2) دادوبیداد 
3) حمایت کننده 
4) هیچ کاره 
پرسش 2 : کدام گزینه اسم ” مشتق – مرکب “ نیست ؟
1) ده ساله 
2) گفت و گوی
3) تکاپو 
4) کشت وکشتار 
نکته 128 : در واژه های غیر ساده ( مشتق ، مرکب و مشتق – مرکب ) هیچ تکواژی نمی تواند در میان اجزای تشکیل دهنده ی واژه قرار گیرد . 
پرسش 1 : کدام گزینه بیش از یک واژه است ؟ 
1) خوش نویس 
2) کتابخانه 
3) دوپهلو 
4) گل ِبنفشه 
پرسش 2 : اگر بتوان در میان دو تکواژ ، تگواژ دیگری قرار داد ، این امر نشان میدهد که ..... 
1) تکواژ ها از هم جدا هستند 
2) آن ها را باید یک تکواژ دانست 
3) تکواژ ها به هم وابسته هستند 
4) باید آن ها را با هم تلفظ کرد 
نکته 129 : در ساختمان واژ ه های مرکب باید به اجزای تشکیل دهنده ( نوع تکواژ ) بسیار دقت داشته باسیم . 
پرسش 1 : ساختمان تشکیل دهنده ی کدام اسم مرکب با بقیه متفاوت است ؟ 
1) خون بها 
2) گردن بند 
3) هنر پیشه 
4) هواپیما 
پرسش 2 : اجزای تشکیل کدام اسم مرکب با بقیه تفاوت دارد ؟ 
1) خود آموز 
2) خود نویس
3) خود تراش 
4) دوربین 
نکته 130 : جمله یک یا چند کلمه است که منظور و مقصود گوینده یا نویسنده را برای شنونده یا خواننده بیان می کند . 
پرسش 1 : اگر بخواهیم از کلمات ” شخصیّت ، رفتار ، هرکس ، اوست و بیانگر “ جمله ای درست کنیم کدام کلمه برای شروع آن جمله مناسب تر است ؟ 
1) شخصیّت 
2) رفتار 
3) بیانگر
4) هرکس 
پرسش 2 : اگر از کلمات ” باش، تا ، کوشا ، شوی، پیروز“ جمله ی کاملی بسازیم که از نظر دستوری صحیح باشد ، نخستین کلمه ی آن عبارت کدام است ؟ 
1) باش 
2) کوشا 
3) پیروز 
4) شوی

 

نکته 131 : گاهی عواطف و احساسات خود را به وسیله ی کلمه هایی خاص بیان می کنیم که آن ها را در اصطلاح دستوری ” صوت یا شبه جمله “ می نامیم مثل : دریغ ، آفرین ، آه و.... 
پرسش 1 : در بیت : ” قضا گفت گیر و قدر گفت ده 
فلک گفت احسنت و مه گفت زه “
چند شبه جمله آمده است ؟
1) 4 
2) 3 
3) 2 
4) 1 
پرسش 2 : بیت ” ای دریغا ! ای دریغا ! ای دریغ!  کانچنان ماهی نهان شد زیر میغ “   چند جمله و جند شبه جمله دارد ؟ 
1) 3- 3 
2) 4-3 
3) 4-2 
4) 3 – 2 
نکته 132 : گاهی با استفاده از حروفهای نشانه ، در اول یا آخر نام و عنوان کسی یا چیزی ، منظور خود را بیان می کنیم که اصطلاحا آن را” منادا “ می گویند مثل سعدیا ، ایا ملک ایران و..... 
پرسش 1 : در بیت : ”گویند روی سرخ تو سعدی که زرد کرد 
اکسیر عشق برمسم افتاد و زر شدم“
منادا کدام واژه است ؟ 
1) روی 
2) سرخ 
3) سعدی 
4) ند در گویند 
پرسش 2 : در مصراع ” دعای ما نثارتان ، دلاوران عصر ما “ منادا کدام است ؟ 
1) دعا 
2) عصر 
3) دلاوران 
4) ما 
نکته 133 : روش شمارش تعداد جمله های موجود در یک عبارت نثر یا شعر : 
1- فعل های موجود و ذکر شده را می شماریم 
2- فعل های محذوف را نیز به آنها اضافه می کنیم 
3- هر حرف ندا و منادا را بر روی هم یک جمله در نظر می گیریم 
4- هر صوت را هم یک جمله به حساب می آوریم 
پرسش 1 : بیت :” هرکسی را نتوان گفت که صاحب نظر است 
عشق بازی دگر و نفس پرستی دگر است “
دارای چند جمله است ؟ 
1) یک 
2) دو 
3) سه 
4) چهار 
پرسش 2 : عبارت ” تلمیذ بی ارادت عاشق بی زر است و رونده ی بی معرفت مرغ بی پر و عالم بی عمل درخت بی بر و زاهد بی علم خانه ی بی در “ چند جمله دارد ؟ 
1) هشت 
2) شش 
3) چهار
4) دو 
نکته 134 : هر جمله از دو قسمت تشکیل شده است : 
1- نهاد ( =صاحب خبر ) 
2- گزاره ( = خبر ) 
پرسش 1 : در مصراع ” شماریت با من بباید گرفت “ نهاد کدام است ؟ 
1) ت در شماریت 
2) من
3) گفت 
4) شمار گرفت 
پرسش 2 : در مصراع ” برآتش یکی را بباید گذشت “ نهاد کدام است ؟ 
1) آتش 
2) تو 
3) گذشت 
4) بباید گذشت 
نکته 135 : نهاد ( صاحب خبر ) بر دو گونه است : 
1- نهاد جدا ( = اختیاری ) 
2- نهاد پیوسته ( = اجباری ) 
پرسش 1 : تعریف داده شده ، کدام پاسخ است ؟ ” گروه اسمی است که معمولا در ابتدای جمله می آید و می توان آن را حذف کرد “ 
1) نهاد اجباری 
2) نهاد اختیاری 
3) نهاد واقعی 
4) نهاد ساده 
پرسش 2 : فقط گزینه ی .....نهاد اختیاری ندارد . 
1) سخت کوشان از هیچ مشکلی نمی هراسند 
2) من درس هایم را با دقت می خوانم 
3) راز موجودات جهان را از که بپرسم ؟
4) هم کلاسی های ما ، دوستان فردای ما هستند 
نکته 136 : نهاد اجباری یا واقعی همان شناسه است که شخص و شمار را تعیین می کند و قابل حذف نیست . 
پرسش 1 : در سوم شخص مفرد فعل های Æماضی به جز ماضی .....شناسه ی ( َ د ) محذوف است .  
1) ماضی التزامی 
2) ماضی نقلی 
3) ماضی بعید 
4) ماضی مستمر 
پرسش 2 : در کدام مورد از موارد زیر نهاد اختیاری و نهاد اجباری باید با هم مطابقت داشته باشند ؟ 
1) برای احترام 
2) برای برخی از اسم های مبهم
3) برای نهاد غیر جاندار 
4) برای نهاد مفرد 
نکته 137 : جمله ها از نظر ساختمان دو نوع است : 
1- جمله ی ساده : جمله ای که یک فعل دارد
2- جمله ی مرکب : دو یا چند جمله ی ساده که مفهومی کامل را برسانند . 
پرسش 1 : هریک از گزینه های زیر به جز گزینه ی .....یک جمله ی ساده ناقص است . 
1) تو را آتش عشق اگر پر بسوخت 
2) هرآن کو مردمان را خوار دارد 
3) سخن کاو از سر اندیشه ناید
4) بهین کاری است نام وننگ جستن 
پرسش 2 : کدام بیت ، یک جمله ی مرکب است ؟ 
1) آن پر از لاله های رنگارنگ
وین پر از میوه های گوناگون 
2) باد درسایه درختانش
گسترانیده فرش بوقلمون 
3) گل را اثر روی تو گلپوش کند
جان را سخن خوب تو مدهوش کند 
4) آتش که شراب وصل تو نوش کند
از لطف تو سوختن فراموش کند 
نکته 138 : جمله ساده بر دو نوع است : 
1- جمله ی ساده ی مستقل ( کامل ) که دارای مفهومی کامل و تمام باشد 
2- جمله ساده ی ناقص : مفهومی را بطور کامل بیان نکند و نیاز به جمله ی دیگری داشته باشد. 
پرسش 1 : کدام بیت فقط یک جمله ی ساده مستقل است ؟ 
1) خود نه زبان در دهان عارف مدهوش
حمد وثنا می کند که موی بر اعضا
2) حاجت موری به علم غیب بداند
در بن چاهی به زیر صخره صمّا 
3) سعدی از آنجا که فهم اوست سخن گفت
ور نه کمال تو وهم کی رسد آنجا ؟
4) قسمت خود می خورند منعم و درویش
روزی خود می برند پشه و عنقا 
پرسش 2 : کدام مصراع یک جمله ی ساده ی کامل است ؟ 
1) برآن کس که صاحب بصر است
2) هیچ کاری گرچه صائب ! بی تامل خوب نیست
3) هر نسیمی که به من بوی خراسان آرد 
4) نه بزرگی به مادر و پدر است 
نکته 139 : جمله مرکب معمولا از یک جمله ی” هسته (پایه )“ و یک یا چند جمله ی ” وابسته ( پیرو ) “ تشکیل می شود . 
پرسش 1 : در ساختمان جمله های مرکب کدام پیوند وابسته ساز کاربرد بیش تری دارد و گاه وجود آن اختیاری است ؟ 
1) که 
2) تا 
3) چون که 
4) اگر 
پرسش 2 : جمله ی وابسته ( پیرو ) در کدام گزینه دارای فعل اسنادی است ؟ 
1) نه این ریسمان می برد با منش
که احسان کمندی است در گردنش 
2) برآمد ز سودای من سرخ روی
کزین جنس بیهوده دیگر مگوی 
3) چونکه تا اقصای هندستان رسید
در بیابان طوطی چندی بدید 
4) سینه خواهم شرحه شرحه از فراق
تا بگویم شرح درد اشتیاق 
نکته 140 : جمله های ساده به سه دسته تقسیم می شوند : 
1- جمله ی دو جزئی 
2- جمله ی سه جزئی 
3- جمله ی چهار جزئی 
پرسش 1 : اگر تنها اجزای اصلی جمله را در نظر بگیریم جمله ی ساده حداقل ....جزء و حداکثر .....جزء دارد 
1) دو-سه 
2) یک – دو 
3) دو – چهار 
4) یک – چهار 
پرسش 2 : تعداد اجزای جمله را کدام رکن تعیین می کند ؟ 
1) نهاد 
2) فعل 
3) شناسه 
4) مفعول 
نکته 141 : جمله ی دو جزئی :( نهاد + فعل ناگذر ) در این جملـه ها جایـگاه نهــاد از آنِ ” گروه اسمـی “ و جایـگاه گـزاره از آن ِ ” گروه فعلی “ ناگذر است . 
پرسش 1 : 
در کدام گزینه یک جمله ی دو جزئی با فعل ” ناگذر “ مشاهده می شود ؟ 
1) مشرکان بت ها را می پرستیدند 
2) رضا کتاب جغرافی خوانده است 
3) آن ها مرا می شناسند 
4) دوستان ما خواهند آمد 
پرسش 2 : بیت :” همانگه یکایک ز درگاه شاه 
برآمد خروشیدن دادخواه “ جمله ی چند جزئی است ؟ 
1)سه جزئی گذرا به مفعول 
2) سه جزئی گذرا به متمم 
3) دو جزئی 
4) چهار جزئی گذرا به مفعول و متمم 
نکته 142 : فعل های ناگذرا ( = لازم ) قطعا جمله ی دو جزئی را می سازند . 
پرسش 1 : فعل کدام یک از مصدرها ، جمله ی دو جزئی می سازد ؟ 
1) کاشتن 
2) وزیدن 
3) دوختن 
4) چشیدن 
پرسش 2 : در عبارت : ” دور او چرخی زد . چانه ی تم را گرفت . دهانش را باز کرد . دندان هایش را نگاه کرد . آرنجش را تا کرد و باز کرد تا عضلاتش را ببیند . چنـد فعـل ناگذرا ( لازم ) و چند فعـل گذرا ( متعدی) وجود دارد ؟ 
1) 2- 5
2) 1 – 6 
3) 3 –3 
4) 2 – 4 
نکته 143 : برای شناخت فعل ناگذر به دلخواه نهادی را اختیار کنید اگر مفهوم فعل با نهاد کامل بود و شنونده سوالی در ذهنش مطرح نشد آن فعل ناگذر( لازم ) است . 
پرسش 1 : کدام یک از افعال زیر ناگذر است ؟ 
1) لرزید 
2) افکند 
3) انداخت 
4) بخشید 
پرسش 2 : در کدام مصراع همه فعل ها ناگذر است ؟ 
1) گفت : بر من تیغ افراشتی 
2) از چه افکندی مرا بگذاشتی 
3) شنیدم در عدم پروانه می گفت 
4) اوفتاد و مرد و بگسستش نفس 
نکته 144 : جمله های سه جزئی : فعل این جمله ها گذرا است و به همین دلیل در بخش گزاره آن ها علاوه بر فعل یک جزء لازم دیگز نیز می آید . 
پرسش 1 : جمله های سه جزئی با توجه به فعل چند نوع اند ؟ 
1) دو نوع 
2) سه نوع 
3) یک نوع 
4) چها رنوع 
پرسش 2 : کدام جمله ، سه جزئی نیست ؟ 
1) جامعه ی با فرهنگ ، سعادتمند می شود 
2) هیچ چیز بالاتر از حقیقت نیست 
3) غزل مولانا لطیف و پرشور است 
4) مادر کودک را آرام گردانید 
نکته 145 : جمله های سه جزئی با مفعول : نهاد + مفعول + فعل گذرا به مفعول 
پرسش 1 : در همه ی گزینه ها به جز گزینه ی .....جمله ی سه جزئی با مفعول آمده است 
1) سخت کوشان پاداش های نیک می گیرند 
2) زبان فارسی را دوست داریم 
3) مردان خدا پرده پندار دریدند 
4) شیخ ابو سعید در نیشابور به محله ای فرو می شد 
پرسش 2 : کدام گزینه یک جمله ی سه جزئی با مفعول است ؟ 
1) باران هوا را سرد گردانید 
2) ایران به دانشمندان خود می نازد 
3) مادر کودک را غذا داد
4) پرچم علم ودانش را برافرازیم 
نکته 146 : مفعول : گروه اسمی است که پس از آن نشانه ی ” را“ باشد یا بتوانیم این نشانه را پس از آن بیاوریم و ساده ترین راه یافتن مفعول مطرح کردن سوال زیر است 
چه کسی را, چه چیزی را + فعل جمله =====> مفعول 
پرسش 1 : در بیت زیر چند مفعول آمده است ؟
” بگفت آنجا به صنعت در چه کوشند ؟
بگفت انده خرند و جان فروشند “ 
1) چهار 
2) سه 
3) دو 
4) یک 
پرسش 2 : در بخش پاسخی :” در کارها روزانه چه کسی را بر خود حاضر و ناظر می گیری ؟ خدارا “ همه ی اجزای جمله محذوف است به جز .... 
1) نهاد 
2) مفعول 
3) فعل 
4) متمم 
نکته 147 : گاه ضمایر پیوسته ( = متصل ) نقش مفعول می گیرند . 
پرسش 1 : نقش ضمیر ”ش “ در کدام گزینه متفاوت است ؟ 
1) هر چه خواهی در سوادش رنج برد 
2) تیغ صرصر خواهدش حالی سترد 
3) کی به لوح ریگ باقی ماندش 
4) تا کسی دیگر پس از تو خواندش 
پرسش 2 : ضمیر ” ت “ در بیت زیر وابسته به کدام کلمه است ؟
بکوبمت ز آن گونه امروز یال 
کزین پس نبیند تو را زنده زال 
1) فعل 
2) متمم 
3) مفعول 
4) قید 
نکته 148 : گاه ضمایر متصل در جای اصلی خود به کار نمی روند . 
پرسش 1 : در کدام گزینه ضمیر متصل در جای اصلی خود آمده است ؟ 
1) تا چشم بشر نبیندت رو ی
2) گفت آگه نیستی از سردر افتادت کلاه 
3) هماوردت آمد مشو باز جای 
4) بکوبمت زآن گونه امروز یال 
پرسش 2 : ضمیر متصل ” ش “ در بیت زیر وابسته به کدام کلمه است ؟
” دل هر ذره را که بشکافی 
آفتابیش در میان بینی “ 
1) میان 
2) آفتاب 
3) دل 
4) ذره 
نکته 149 : در بسیاری از موارد در نقش مفعول نشانه ی ” را “ ذکر نمی شود ولی در معنی می توان آن را آورد . 
پرسش 1 : نقش دستوری : ” کشته “ در عبارت : ” نه کشته ای بر جای نهاده و نه خسته ای به شهر خود باز گشته اند “ چیست ؟ 
1) متمم 
2) نهاد 
3) مفعول 
4) بدل 
پرسش 2 : در بیت : 
دیدمش خرم و خندان قدح باده به دست
واندر آن آینه صدگونه تماشا می کرد
به ترتیب ” ش “ و ” آن آینه“ چه نقشی دارند . 
1) مفعول –متمم 
2) هردو متمم 
3) هردو مفعول 
4) متمم –مفعول 
نکته 150 : جمله سه جزئی با متمم : نهاد + متمم + فعل گذرا به متمم 
پرسش 1 : در جمله ی سه جزئی با متمم ، متمم اجباری کدام گروه است ؟ 
1) گروه مسندی 
2) گروه فاعلی 
3) گروه اسمی 
4) گروه حرف اضافه 
پرسش 2 : نمودار جمله ی ” هر انسان آزاده ی ایرانی از دیرباز آزادگی را از جان و دل می ستاید “ کدام است ؟ 
1) جمله چهار جزئی با مفعول و متمم 
2) سه جزئی گذرا به متمم 
3) سه جزئی گذرا به مفعول 
4) چهار جزئی گذرا به مفعول و متمم