ویژگی های فرهنگ مدارس در ژاپن

1-اهمیت فراوان قائل شدن برای آموزش وپرورش، توسط مردم ودولت ژاپن(ژاپن بیش ترین سهم از تولید ناخالص ملی را صرف دورها ی آموزش پیش دبستانی وابتدایی می کند).
2-تاکید بر کار گروهی (کار تیمی).
3-انعطاف فکری و نوپذیری.
4-نظام آموزشی کارآمد وکیفیت بالای آموزش.
5-پیشکار،صبر و حوصله وانضباط درونی.
6-احترام به دیگران.
7-روحیه ی همکاری دسته جمعی.
8-انضباط وشوق به کار.
9-ثبات.
10-شوق یادگیری.
11-اخلاق کار تلاش.
12-گرایش ژاپنی ها به رهبری جمعی در زمینه ی مدیریت.
13-تاکید بر جنبه ی کاربردی آموزش.
14-شیوه ی آموزش عمل گرا وتاکید بر آزمایش وپژوهش.
15-مشارکت فعال دانش آموزان در کارهای مدرسه(تعاون وهمراهی گروهی)
16-مدرسه در ژاپن، محل زندگی دانش آموزان است.
17-سعی در بالا بردن اعتماد به نفس دانش آموزان در مدارس.
18-تلاش مدارس ژاپنی برای رشد خلاقیت و روحیه ی کار گروهی در دانش آموزان.
19-مورد توجه بودن بازی های آزاد  در مدارس.
20-تربیت بچه ها برای زندگی در جامعه.
21-درگیر کردن بچه ها به صورت عملی در امور مدرسه.
22- پرورش حس مسئولیت پذیری.
23-تاکید بر رفاقت بین دانش آموزان،به جای رقابت.
24-تاکید بر دوستی و همکاری بین بچه ها.
25-همکاری دانش آموزان در نظافت مدرسه.
26-همکاری بسیار نزدیک خانواده(اولیا)با مدرسه.
27-توجه به خودفرمانی یا خود مدیریتی.
28-تاکید بر رشد اجتماعی(سهم زیادی از آموزش در ژاپن به زندگی اجتماعی و رشد اجتماعی اختصاص دارد).
29-ایجاد فرصت های مساوی برای همگان.
30-آموزش(پرورش) کودکان به یک روش.
31-معلمان در نقش هادی و راهنما(معلمان مربی اند،نه مستبد).
32-ضروری بودن تفریح و شادی در مدارس ژاپن.
33-وادار کردن دانش آموزان به مشارکت و همکاری با تفریح و شادی.
34-تقسیم شدن کلاس ها به گروه های کوچک.
35-آموختن شادی و لذت به فرا گیران.
36-نبودن تعارض و دشمنی بین معلم و شاگرد.
37-هیچ دانش آموزی در دوره ی ابتدایی مردود نمی شود. هیچ دانش آموزی از مشارکت در فعالیت ها منع نمی شود(بختیاری، 1388).
برنامه ی درس ملی ژاپن در بردارنده ی راه کار هایی برای فعالیت های غیر درسی دانش آموزان است( برنامه ی نظافت مدرسه).از آنجا که در مدارس ژاپنی سرایداروجود ندارد، پاکیزه نگه داشتن کلاس ها، راهروها یا سرویس های بهداشتی و زمین های بازی بر عهده ی دانش آموزان است.
به زعم برخی پژوهشگران (لوییس، سر کار آرانی و دیگران)، در مدارس ژاپن آموزش قلب ها  و اندیشه های بچه ها مد نظر  است.
پژوهش لوییس(1995)، نشانگر تجلی فرهنگ ژاپنی در فرایند آموزش و یادگیری در مدارس ژاپن به صورت حیرت انگیزی در قالب سناریو های فرهنگی مدیریت می شود و آموزش و پرورش تا حدود زیادی فرهنگی است.
پژوهش های انجام شده در خصوص فرهنگ آموزش و پرورش مدارس ژاپن به طوری که در چندین آزمون بین المللی،کشور ژاپن به لحاظ آموزش و پرورش ،جزو کشور های برتر جهان بوده است. هم چنین  مطالعات تطبیقی آموزش وپرورش عمومی در ژاپن، به ویژه آموزش ابتدایی، از کیفیت بسیار بالا برخوردار است(سرکار آرانی، 1384).
ویژگی مهم فضای فرهنگی مدارس ژاپن در دوره ی ابتدایی، سرزندگی، شلوغی، شادابی، شادی و جار و جنجال کلاس است. معلمان ژاپنی بر خلاف همکاران خود در سایر کشورها، تلاشی برای ساکت و بی حرکت نگه داشتن دانش آموزان خود نمی کنند. از آن جا که دانش آموز مجاز است با بغل دستی خود صحبت کند،برای تراشیدن مدادش از جا بلند شود یا پرده ها را بکشد، این قبیل کارها اختلال در نظم کلاس به شمار نمی رود، بنابراین، نظم و انضباط تحمیلی نیست، کلاس ها شلوغ و پر جا و جنجال است و این امر از نظر معلمان بدون اشکال می باشد.
معلمان به عنوان یک برنامه ی موظف، سالانه به نوبت دست کم از یک مدرسه دیدار کرده ضمن بازدید از کلاس های درس گفت و گوهای با همکاران درباره ی موضوع های مختلف تدریس و فعالیت های آموزشی مدرسه،گزارشی از مشاهده های خود نکاتی که آموخته اند ارائه می دهند.از اداره ی آموزش وپرورش هر منطقه راهنمایان مجری دعوت می شوند تا ضمن بازدید از مدرسه و فرایند یاد دهی،یاد گیری و پرورش حرفه ای معلمان به بحث بپردازند. آنها تلاش می کنند تا معلمان را در یافتن راه های نوین، برای بهسازی فعالیت های آموزشی یاری دهند. سر گروهای آموزشی مدرسه به نوبت در کلاسهای درس سایر معلمان شرکت می کنند وضمن مشاهده دقیق فعالیت های آموزشی وارتباط او با دانش آموزان،پس از اتمام کلاس در جلسه ای همراه با معلم مربوط به ارزیابی فعالیت ی انجام شده در کلاس می پردازند و معلم را در یافتن روش های بهتر تدریس،تهیه مواد آموزشی و دفع مشکلات آنها یاری می کنند.
نگاه اجمالی به پدیده برنامه ریزی آموزشی :

با نگاهی به روند کمی و کیفی آموزش و پرورش در تمام جهان و به ویژه در سطح جهان سوم در دهه های اخیر، به خوبی متوجه می شویم که ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش، موضوع فوق العاده حساسی بوده که بروز بحران جهانی آموزش و پرورش از جمله نشانه های آن است.
هلک ضمن بررسی روند توسعه منابع انسانی و آموزش و پرورش در سه دهه ی اخیر به مشکلات ناشی از افزایش هزینه ها و کاهش کیفیت اشاره نموده و سه نیاز اساسی را در میان نیازهای دیگر غالب می داند:
1- توجه بیشتر به کیفیت آموزش و پرورش 
2- صرف منابع مالی بیشتر برای تولید مواد آموزشی مناسب و تربیت معلمان صالح و توانا 
3- بهبود و اصلاح مدیریت وامور اداری و البته، پشتیبانی معنوی و علمی از نظام آموزش و پرورش. 
اجرای یک برنامه مبتنی بر طراحی کیفیت آموزش و پرورش، مستلزم اطلاعات آموزشی جدید می باشد و تقویت تصمیم گیری توسط افراد و مقامات، مستلزم تعیین مجدد اختیارات و مسؤولیت های آموزشی خواهد بود. نهایتاً این که حتی اگر یک نظام اطلاعات آموزشی به خوبی طراحی و اجرا گردد، آثار آن بر کیفیت آموزشی به واسطه ی زمینه ی سازمانی که در آن عمل می کند، تعیین خواهد شد.
بسیاری از وزارتخانه های آموزش و پرورش در سرتاسر جهان، بر اساس یک مبنای سالانه که سرشماری کاملی از مدارس را در بردارد، اطلاعات زیادی را درباره ی مجموعه یکسانی از شاخص ها جمع آوری می کنند، بدون این که فکر کنند این اطلاعات مفید است یا خیر و بدون این که برنامه ریزی ویژه ای بر اساس آن انجام گیرد. یک توجیه عمومی برای این روش آن است: ((این کاری است که همواره آن را انجام داده ایم!)) بازنگری جامع در مورد نوع جمع آوری اطلاعات و چگونگی استفاده از یافته های مفید و واقعی می تواند در پاسخگویی به سؤالات کلیدی  مربوط به اصلاح فرآیند برنامه ریزی و بهبود کیفیت آموزش کمک کند. این امر مربوط به کلیه ی تصمیم گیرندگان آموزشی- از سیاست مداران در دولت های ملی تا مدیران مدارس و معلمان- ،می باشد(هلک، 1372).
بازنگری در مسائل آموزشی نیاز به برنامه ریزی به عنوان یک مهارت، تخصیص منابع مالی، انسانی و کالبدی دارد و ایجاد هر نوع تغییری در مقولات یاد شده مستلزم پژوهش های آموزشی کیفی و میان رشته ای است. همچنین برای ترسیم وضع مطلوب ضرورت دارد دورنمای گسترده تری در نظر گرفته شده و چشم انداز دقیق تری از آینده مدنظر قرار گیرد. 
از ویژگی های بارز آموزش و پرورش کارآ و اثربخش ، استفاده از برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یک فرآیند پویا با دورنگری نسبت به واقعیات و موقعیت های موجود است که ارائه ی راهبرد ها و تاکتیک ها ی موثر برای رسیدن به فردای بهتر را امکان پذیر می سازد. در این نوع برنامه ریزی، مشارکت همه ی افراد ذی نفع، ذی ربط و ذی علاقه بر مبنای بازاندیشی، موجب می شود تا در قالب استفاده از ساز و کار برنامه ریزی استراتژیک ، ضمن تعریف آینده مطلوب و شناخت وضعیت موجود ، به تعیین نیازها بپردازند و برای رفع آنها به گونه ای ((فراکنشی)) اقدام کنند.

 

فهرست منابع و ماخذ :
1- بختیاری، ابوالفضل(1386)، درس هایی از ژاپن، خبر نامه انجمن دوستی ایران و ژاپن، سال هفتم، شماره 16.

2- بختیاری، ابوالفضل(1388)، فرهنگ آموزش در ژاپن، نشریه پیوند وزارت آموزش وپرورش، شماره 263.

2- جعفریان، محمد(1373)، آموزش و پرورش در ژاپن، انتشارات کوکب.
2- جمال زاده، سید رضا(1381)، ویژه نامه ی معلم و شیوه های تربیت، مدیریت آموزش و پرورش فلاورجان.
3- دفتر همکاری های علمی بین المللی، وزارت آموزش و پرورش (1376)، یادگیری گنج درون، انتشارات تزکیه.

6- سر کار آرانی، محمد رضا(1381)، فرهنگ آموزش در ژاپن، تهران: روزنگار.
4- عطاران، محمد (1381)، جهانی شدن، فناوری اطلاعات (IT) و تعلیم و تربیت، انتشارات آفتاب مهر.
5- کریمی، عبدالعظیم (1381)، آموزش به مثابه پرورش، انتشارات پژوهشکده ی تعلیم و تربیت.
6- گلاسر، ویلیام (1380)، مدارس بدون شکست، ترجمه ی حمزه ساده ، انتشارات رشد.
7- لوییس، کاترین(1995)، آموزش قلب ها واندیشه ها، ترجمه ج، افشین منش و ش، ایل بیگیطاهر(1385)، تهران: سازوکار، چاپ چهارم.
8- معین پور، حمیده (1382)، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در آموزش و پرورش، آئین فرزانگی، جلد دهم، ستاد بزرگداشت مقام معلم، سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان.
9- مهر محمدی، محمود (1378)، گزارش تحلیلی از پنجمین کنفرانس بین المللی یونسکو، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، انجمن ایرانی تعلیم و تربیت.
10- هلک، لارس (1372)، برنامه ریزی کیفیت آموزش و پرورش، ترجمه ی سعید بهشتی، انتشارات فرزانگان.