راه های باز شناسی واژگان عربی از فارسی

1- کلماتی که دارای حروف ( ث – ح – ص – ض – ط – ظ – ع –  ق )می باشنداکثراً از زبان عربی وارد زبان فارسی شده اند وبرخی نیز کلمه های دخیل دیگری هستند که بااین حروف نوشته شده اند.

نکته 1 : برخی از کلمه هاکه با «ق» نوشته شده اند ترکی یا مغولی می باشند مثل: آقا ، اتاق ، قاشق ، باتلاق،چخماق ،سنجاق ،قربان و...     

نکته ۲ : حرف « ث » در زبان های اوستایی وپارسی باستان بوده است وچند کلمه ای از آن باقی مانده است مثل:کیومرث وتهمورث وارثنگ ولی اکنون این حرف درزبان فارسی نیست.

نکته ۳ : با این حال کلمه هایی در زبان فارسی کاربرد دارند که برخی علی رقم فارسی بودن ،وبرخی به دلیل اینکه دخیل وعاریتی هستندوبرخی نیز به دلیل(تعریب) معرب شدن با این حروف نوشته شده اند. مانند: طوطی ، اصفهان ، تهمورث و... برای نمونه به توضیح چند کلمه می پردازیم:

• پرتقال - جهت جلو گیری ازاشتباه کلمه پرتقال( میوه) ، با« ق » وپرتغال( کشور) با« غ » نوشته می شود.
• اصطبل- اصل کلمه لاتینی است که درمتون زبان عربی وفارسی به هردو شکل ( اسطبل واصطبل)به کار رفته است.
• اصفهان- معرب اسپهان می باشد.
• دهقان- معرب دهگان فارسی است.
• صد (سَده -100)- جهت جلو گیری ازاشتباه با کلمه ی « سَدّ»به معنی بستن.
• شصت(60)- جهت جلو گیری ازاشتباه با کلمه ی« شست» به معنی انگشت بزرگ دست وپا.
• قفس- این کلمه عربی است واصل آن درزبان عربی« قفص»می باشد.
• ملاقه- این کلمه عربی است واصل آن درزبان عربی« ملعقه»می باشد.

2- کلمه هایی که با نشانه های « ات ، ون، ین » یعنی نشانه های جمع وهمین طور جمع های مکسر عربی هستند . کلمه های مثل : فرامین ، اساتید ، بنادر فارسی هستند وبه غلط به این شیوه جمع بسته شده اند.*

3- کلمه های فاﺀ الفعلی ، عین الفعلی ، لام الفعلی، به عبارت دیگر کلیه کلمه هایی که بر وزن های مصادر ثلاثی مجرد وثلاثی مزید ومشتقات آن ها ساخته شده اند عربی هستند .مثال:

حکم، حاکم،محکوم،محکمه،حکمیت،حکمت،حکیم،احکام،محکم،محاکمه،استحکام،مستحکم ،حکومت

4- همه ی کلمه های تنوین دارعربی هستند.تنوین مخصوص زبان عربی است بنابر این کلمه های« دوماً ،ناچاراً ، گاهاً ،تلفناً » نادرست می باشند.*

5- اکثر کلمه های همزه « ﺀ » دار عربی می باشند . چرا که همزه به این شکل(ﺀ) مخصوص زبان عربی است.تلفظ همزه در زبان فارسی درابتدای هجا ( وآغاز کلمه)آن هم به شکل « الف» مثل :( ابر ، اردک ، آب ، ایران ،امروز) نوشته می شود ودر آوانگاری به شکل « ? یا ’ » نمایش داده می شود. **                

بنابر این درکلمه هایی مانند : پایین ، پاییز، زیبایی و... به غلط همزه گذاشته می شود . در اصل این صامت «ی /y/  » است ،همچنین یای میانجی نیز که در حالت ترکیب به آخر  اسم ها اضافه می شودرانباید به شکل همزه نوشت مانند : ( میوﮤ رسیده  که صحیح آن میوه ی رسیده می باشد.)

نکته1 : کلمه « زائو » فارسی است وبه همین شکل نوشته می شود. [گویا مطابق آوانگاری بایدبه شکل        « زااو» نوشته می شده اما ،باتوجه به این که درفارسی همزه در اول هجا به شکل « ا »نوشته می شودبرای جلو گیری از دو« ا ا » همزه با پایه«ﺌ» آورده شده است. ( ؟ ) ]

نکته 2 : بسیاری از کلمه های خارجی درنگارش فارسی به شکل « ﺌ » نوشته می شود : کاکائو، نئون،لائوس،ناپلئون، ژئوفیزیک ، زئوس ،ئیدروژن ، تئاتر، سئانس، رئالیست ، نوئل، سوئد

5- بیشتر کلمه های تشدید دارعربی هستند . هر چند در زبان فارسی نیز علامت تشدید وجود دارد امّا تعداد آن ها انگشت شمار است ودر برخی مواقع می توان آن را حذف کرد ، ولی در مواقعی که اشتباه معنایی بوجود می آید گذاشتن آن لازم است .مانند : کُره (زمین) ، کُرّه (اسب)  -  خورم ( فعل) ، خُرّم (سرسبز) ***

6- کلمه هایی که در آخر« الف مقصوره»دارند ، عربی هستند مانند: حتّی ، عیسی ، مرتضی 

7- کلمه هایی که بر سر آن ها « ال » تعریف وجود دارد.مانند: السلام، الرجال، ذوالجلال ،دارالفنون و....

8- شناخت کلمه های زبان های دیگر: بسیاری از کلمه ها نیز که ظاهراًفارسی می پنداریم کلمه هایی عاریتی ودخیل هستند که اززبان های بیگانه وارد زبان فارسی شده اند وبه دلیل کثرت استعمال جزئی اززبان فارسی شده اندوچه بسیارنداین گونه کلمه ها. برای نمونه چند مورد ذکر می شود:

• کلمه های زبان روسی : استکان، اسکناس، درشکه،سماور،کالسکه،چرتکه،چمدان و....
• کلمه های زبان ترکی : باتلاق، آزوقه، اتاق،پرچم،یقه،قاشق
• کلمه های زبان مغولی: نوکر،اردو، الاغ، بالش،سوغات،آقا،یاغی،ایل ،ایلخان،شلاق و...
• کلمه های زبان فرانسه : آدرس ، ماشین،گاز،لامپ،نمره ،شانس،پارک،بلیت،ژاندارم، و...
• کلمه های زبان انگلیسی : اوت،فوتبال،بطری،واگن،ساندویچ ،والیبالَ
• کلمه های زبان هندی : انبه،نارگیل،نیلوفر،کافور،کپی،چاپ،جنگل،هلاهل،شالی و...